Yüzölçümü 4.145 km² olan ve
Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan Karabük İli, 40° 57' ve
41° 34' Kuzey enlemleriyle 32° 04' ve 33° 06' Doğu boylamları arasında yer
almaktadır. Yüzölçümünün 4145 km² olup, kuzeyde Bartın (80 km.), kuzeydoğu ve
doğuda Kastamonu (120 km.), güneydoğuda Çankırı (195 km.), güneybatıda Bolu (130
km.), batıda Zonguldak (170 km.) illeriyle komşudur. Ankara’ya 230 km.,
İstanbul’a 400 km. uzaklıktadır.
En önemli akarsuyu Filyos Çayı olan
Karabük'ün diğer önemli akarsuları ise Araç, Soğanlı ve Eskipazar Çayları'dır.
İl merkezinin rakımı 278 metre, merkez ilçenin yüzölçümü ise 704 km²'dir. İl'de
coğrafi yapı engebeli olup büyük düzlükler görülmemektedir. Vadi tabanlarında
geniş olmamakla birlikte tarıma müsait araziler bulunmaktadır. Nüfusun büyük
kısmı vadi tabanlarına yakın alanlarda kümelenmiştir.
İlçeler itibarıyla en
önemli yükseltiler; Merkez ilçede Keltepe (2000 m), Eskipazar'da Hodulca Dağı
(1700 m), Eflani'de Tepe Dağ (1043 m), Ovacık'ta Kıraç Tepesi (1400 m),
Safranbolu'da Sarıçiçek Tepesi (1750 m) ve Yenice'de Keçikıran Tepesi (1400 m)
dir. İl' in Coğrafi
Koordinatları | Enlem | Boylam | Batı (
Danacısayyam Tepe ) | 41º 08'' | 32º 04'' | Kuzey (
Bakırcılar Köyü ) | 41º 34'' | 33º 00'' | Doğu (
Kuloğlu Köyü ) | 41º 22'' | 33º 06'' | Güney (
Bulduk ) | 40º 57'' | 32º
52'' |
Karabük'ün toplam alanının 93.020
hektarını tarım toprakları, 271.403 hektarını ormanlar, kalan kısmını ise mera,
yerleşim yeri ve diğer alanlar oluşturmaktadır. Bu verilere göre İl'in % 65.48"i
ormanlarla kaplıdır.
KARABÜK
ADININ KAYNAĞI | Karabük adını, üzerinde yaşadığı
coğrafi ortamdan almıştır. “Kara” ve “Bük” sözcükleri, kara çalılık yer
anlamında, Karabük adının oluşumuna kaynaklık yapmıştır. Bu topluluklarda
yaşayan Türkmen toplulukları, Karabük cemaati adını bu biçimde almışlardır.
Türkiye’de 14 yer ve mevki adının bugün Karabük şeklinde geçmesi, cemaatlerin bu
topraklardan diğer yerlere göç ettiği görüşünü kuvvetlendirmektedir
|
YER
ŞEKİLLERİ | Karabük, etrafı yüksek tepelerle
çevrili, havza karakteri gösterir. Ortalama, 250-500 m. yüksekliğe sahiptir.
Kuzeyde dağlık alanlardan kaynaklanan tali dereler, şehre doğru taşıdıkları
maddelerle alüvyal dolgu oluşturulmuştur. Doğuda Safranbolu’ya doğru yükselti
artarak 600 m.yi bulur. Dağlar, Kuzey Anadolu Dağları’nın bir parçası olduğundan
kıvrımlı yapıdadır ve 2000 m. yüksekliği geçmezler. Kuzeydeki, Sarıçiçek Tepesi
(1750 m), güneybatıdaki Aladağlar (1040 m.) doğudaki Bürnük Tepesi (1143 m.)
başlıca yüksekliklerdir. Eflani çevresi, küçük akarsularla parçalanmış plato
görünümündedir. Ortalama yüksekliği 1130 m. olan Ovacık da vadilerle parçalanmış
plato ve düzlükler üzerinde bulunur. Yenice çevresinde ise düzlük ve ovalık alan
bulunmayıp, engebeli ve yüksek bir araziye sahiptir. Karabük’te büyük düzlük ve
ovalar yoktur. Araç ve Soğanlı Çayları’nın kenarında küçük düzlükler yer alır.
Başlıcaları, Eskipazar Çayı’nın Soğanlı Çayı’na karıştığı alandaki Cemal Ovası,
Eskipazar çevresindeki Hamamlı, Sadeyaka ovalarıdır.
|
JEOLOJİ | Karabük’te III. Jeolojik zamanda
oluşan, kalkerli (kireçtaşı) araziler geniş yer kaplar. Kireçtaşları arasına
killi ve kumlu tabakalar da bulunmaktadır. IV. Jeolojik zamanda (Kuvaterner),
Ovacık çevresindeki traverten alanı oluşmuştur. Vadiler, kuvaternerde
akarsuların gelişip, plato yüzeylerini yarmasıyla oluşmuştur. Safranbolu ve
Eflani çevresindeki kalkerli arazi, metamorfizmaya (başkalaşım) zengin mermer
yatakları oluşmuştur. Eflani’de mermer dışında, çakmak taşı ve kömür yatakları
da bulunmaktadır. Ovacık’ta bol miktarda alçı taşı bulunmakta, ara ara gnays ve
bazaltlara da rastlanmaktadır. Yenice’de dolomit ve kuvarsit, Eflani’de kuvarsit
yatakları bulunmaktadır |
YAYLALAR | Karabük’te çok sayıda yayla vardır.
Karabük, Eskipazar, Yenice arasında kalan Sorkun Yaylası (1650 m.)
başlıcalarındandır. Geniş bir alana sahip, ormanlarla çevrili yaylada, doğa
yürüyüşü yapılmaktadır. Safranbolu kuzeyinde Uluyayla ve Sarıçiçek Yaylası,
Yenice çevresinde Göktepe Yaylası, Ovacık çevresinde Bodoroğlu ve Karabük’ün
çevresindeki Dede Yaylası ve Avdan Yaylası önemlidir. Yaylalar genellikle turizm
amaçlı kullanılmaktadır. Yayla şenlikleri ve doğa yürüyüşleri başlıcalarıdır.
|
KANYONLAR | Doğal güzellikteki yerşekillerinden
kanyonlar, daha çok Safranbolu’da, kalker (kireçtaşı) tabakalarının derin
biçimde yarılmasıyla oluşmuştur. Kanyonların başlıcaları; İncekaya Kanyonu,
Düzce (Kirpe) Kanyonu, Tokatlı ve Sakaralan’dır. Ayrıca, Yenice’deki Şeker Çayı
6,5 km uzunluğunda, kenarları dik ve yüksek olan Şeker Kanyonu oluşturulmuştur
|
MAĞARALAR | Karabük’te ayrı bir güzelliği olan,
çok sayıda mağara bulunmaktadır. Bunlardan önemli olanlarının başında, Bulak ve
Hızar (Mencilis) Mağaraları gelir. Bunlar, turizm değeri olan, karstik oluşumlu
mağaralardır |
AKARSULAR | İlin, en önemli akarsuyu, Filyos
Irmağıdır. Bu ırmağın 2 önemli kolu olan Araç ve Soğanlı Çayları il
topraklarındaki önemli akarsulardır. Filyos Irmağı, kaynaklandığı yerden, denize
dökülünceye kadar değişik isimler alır. Kaynaklandığı yerde Ulusu adıyla bilinen
akarsu, Gerede yakınlarında Gerede Suyu, Eskipazar yakınlarında Soğanlı Çayı,
Araç Çayı’yla birleştiğinde Yenice Irmağı adını alır. Devrek Çayı’nı da alan
akarsu Filyos Irmağı adıyla Karadeniz’e dökülür. Irmak 288 km. uzunluğundadır
|
GÖLLER | Karabük’te büyük doğal göl yoktur.
Ovacık’ın kuzeyinde Şamlar Köyü yakınlarında Karagöl adında bir krater gölü
bulunmaktadır. Eflani’de sulama amaçlı üç gölet yapılmıştır. Bunlar,
Bostancılar, Kadıköy, Ortakçılar göletleridir. Sulama dışında buralarda olta
balıkçılığı yapılmaktadır. Çevresindeki orman güzelliğiyle beraber, mesire yeri
olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca, Kastamonu yolu üzerinde, Konarı Gölü adıyla
küçük bir göl bulunmaktadır |
|